മഴ കൊള്ളാനുള്ളതാണ്. കൊണ്ടാസ്വദിക്കാനുള്ളതാണ്. ആസ്വദിച്ചാനന്ദിക്കാനുള്ളതാണ്. ആനന്ദിച്ചുന്മത്തരാവണം. ആ ഉന്മാദത്തിന്റെ ഉച്ചസ്ഥായിയിൽ അവന്റെ വിളിയാളമുണ്ടാകും. അതിൽ പിന്നെയാണ് ദൈവീകപ്രാതിനിധ്യത്തിന്റെ മാഹാത്മ്യം മഹച്ചരിതങ്ങൾ തീർക്കുന്നത്. കാണുന്ന കാഴ്ചകളിലഖിലം ആനന്ദത്തിന്റെ നിറവസന്തം തീർത്ത അവൻ തന്നെയാണവയിലൊക്കെയും ഉൾക്കാഴ്ചയുടെ നറുനിലാവ് പടർത്തിയതും. ആ വെളിച്ചത്തിലങ്ങനെ നടക്കുമ്പോ നാം അറിയാതെ പറഞ്ഞു പോകും, 'നിന്റെ വെളിച്ചതിനെന്തൊരു വെളിച്ചമാണ് റബ്ബേ' എന്ന്.. നൂറുൻ അലാ നൂർ.. പ്രകാശത്തിന്മേൽ പ്രകാശം.. ആ പ്രകാശത്തിന്റെ അകത്തളങ്ങളിൽ പൊരുളുകളുടെ യാഥാർഥ്യങ്ങൾ തെളിഞ്ഞു വരും. കാണുന്ന ലോകത്തിന്റെ മറുലോകത്തെ അതിവിശിഷ്ട കാഴ്ച്ചകൾ നമുക്കായി കാത്തിരിപ്പുണ്ടാവും അവിടെ.. *أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّـهَ يُزْجِي سَحَابًا ثُمَّ يُؤَلِّفُ بَيْنَهُ ثُمَّ يَجْعَلُهُ رُكَامًا فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مِن جِبَالٍ فِيهَا مِن بَرَدٍ فَيُصِيبُ بِهِ مَن يَشَاءُ وَيَصْرِفُهُ عَن مَّن يَشَاءُ ۖ يَكَادُ سَنَا بَرْقِهِ يَذْهَبُ بِالْأَبْصَارِ ﴿٤٣﴾ يُقَلِّبُ اللَّـهُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَعِبْرَةً لِّأُولِي الْأَبْصَارِ ﴿٤٤} (النور)* *وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُّبَارَكًا (قٓ:٩)* എത്ര സുന്ദരമായിട്ടാണ് മഴയെ പടച്ച റബ്ബ് അതിനെ വർണിക്കുന്നത്. മേഘങ്ങളെ തെളിച്ചു കൊണ്ടു പോയി കൂട്ടിയിണക്കി അവക്കിടയിലൂടെ തുള്ളി തുള്ളിയായി ഉതിർന്നു വീഴുന്ന പളുങ്ക് പോലോത്ത മഴത്തുള്ളികൾ... തീർന്നില്ലല്ലോ.. മഴയുടെ വെള്ളം അനുഗ്രഹീതമെന്നും ഈ റബ്ബിന്റെ സാക്ഷ്യം.. സൃഷ്ടി ജാലങ്ങളഖിലവും അവന്ന് തസ്ബീഹ് ചൊല്ലുന്നുവെന്നും നിങ്ങൾക്കത് മനസ്സിലാകാത്തതാണ് പ്രശ്നമെന്നും പറഞ്ഞിട്ടാണ് അല്ലാഹു മഴയെ വർണനകളുടെ മഹിതവർഷം കൊണ്ടനുഗ്രഹിച്ചത്.. ഒന്നാലോചിച്ചു നോക്കൂ.. ഇതേ മേഘത്തിൽ നിന്ന് തന്നെയത്രെ ഇടിമിന്നലുകളുടെ ഘോരശബ്ദവും കണ്ണഞ്ചിപ്പിക്കുന്ന പ്രകാശവും സൃഷ്ടിക്കപ്പെടുന്നത്. മഴയുടെ തണുപ്പിൽ ആ വെളിച്ചം കെട്ടുപോകുന്നില്ല. ആ തീപ്പൊരിയുടെ ചൂടിൽ മഴയുടെ തണുപ്പും പോകുന്നില്ല..എന്റെ റബ്ബിന്റെ സംവിധാനങ്ങളുടെ അത്ഭുതം അവസാനിക്കുന്നേയില്ലല്ലോ.. പിന്നെങ്ങനെ ആ മഴയോട് കിന്നാരം പറഞ്ഞിരിക്കാൻ തോന്നാതിരിക്കും.. ഉതിർന്നു വീഴുന്ന ആ മേഘമുത്തുകളിൽ കുതിർന്നു നിൽക്കുമ്പോൾ ഒരൊന്നൊന്നര ഫീല് തന്നെയാണ്. മനസ്സും ശരീരവും ആത്മാവ് തന്നെയും ഒന്ന് കുളിരണിഞ്ഞു പോകും.. ഓരോ കോശങ്ങളും ആ കുളിരിന്റെ ഹര്ഷോന്മാദത്തിൽ ലയിച്ചു പോകും.. ഉണർവിന്റെ ബോധനങ്ങൾ തെളിഞ്ഞു വരും.. ബോധനത്തിന്റെ മിഹ്റാബിൽ പുതിയ ആകാശങ്ങൾ തെളിഞ്ഞു വരും. അവിടെ പിന്നെ ഹർഷ വർഷങ്ങളുടെ മഹോത്സവമാണ്. ആന്തരിക ആഘോഷത്തിന്റെ മഹാമഹം.. അല്ലെങ്കിലും മഴയുടെ സ്നേഹപ്പെയ്ത്തിൽ ഭാവനയുടെ അതീന്ദ്രിയ ശക്തികൾ മഹേന്ദ്രജാലം തീർക്കുന്നത് സുപരിചിതമാണല്ലോ.. ഉണർവിന്റെ അപരിമേയത്വത്തിന്റെ അപാരതകൾ ഉയിർ കൊള്ളുന്നതും അവിടെ തന്നെ... ഉണർവ്വിന്റെ ലഹരിയും ഉണ്മയുടെ ഉന്മാദവും അറിയാതുണർന്നു വരുന്ന ചില മുഹൂർത്തങ്ങൾ നമുക്ക് വേണ്ടി പാത്തുവെച്ചിട്ടുണ്ടാകും പടച്ച റബ്ബ്. സന്തോഷിക്കാൻ പ്രത്യേകിച്ചു കാരണങ്ങളൊന്നും വേണ്ടതില്ലാത്ത അസുലഭ നിമിഷങ്ങൾ.. 'ഉണ്ട്' എന്ന ബോധം പോലും ആനന്ദവർഷത്തിന്റെ പേമാരി തീർക്കുന്ന സന്ദർഭങ്ങൾ... സ്വയം ഒരൂർജ്ജ സ്രോതസ്സായി മറിപ്പോകുമപ്പോൾ.. ശരീരത്തിലെ ഓരോ കോശങ്ങളും എഴുന്നേറ്റ് നിന്ന് അറിയാതെ പറഞ്ഞുപോകും 'സുബ്ഹാനല്ലാഹ്'... നീയെത്ര ഉന്നതൻ.. നീയെത്ര മഹോന്നതൻ..

 

  

അല്ലാഹുവിന്‍റെ സമീപസ്ഥരും ഇഷ്ടദാസന്മാരുമാവാൻ അടിമക്ക് ഏറ്റവും അനിവാര്യമായ രണ്ട് ആത്മീയ ഗുണങ്ങളാണ്  സൂക്ഷ്മതയും പരിത്യാഗവും (വറഉം സുഹുദും). ഇഹലോകത്ത് അല്ലാഹുവിന്‍റെ ഇഷ്ടദാസന്മാരായത് പോലെ നാളെ പരലോകത്ത് അല്ലാഹുവിന്‍റെ കൂടെയിരിക്കുന്നത് ഇവരായിരിക്കും. (ജാമിഉ സ്സഗീർ).

സൂക്ഷ്മതയോളം (വറഅ്) ഒരു അടിമയെ അല്ലാഹുവിലേക്ക് അടുപ്പിക്കുന്ന മറ്റൊരു ആത്മീയ ഗുണവും ഇല്ല. അതു കൊണ്ട് തന്നെ അല്ലാഹു അവരെ പരിഗണിക്കുന്നതിനും ആദരിക്കുന്നതിനും ഒരു പരിധിയുമില്ല. വിചാരണ പോലുമില്ലാതെ അവരെ അവൻ സ്വർഗ്ഗസ്ഥരാക്കും(ബൈഹഖി).

മത വിധിയിൽ നിഷിദ്ധമായ കാര്യങ്ങൾ (ഹറാമുകൾ) കണിശമായി അവഗണിക്കുന്നിടത്താണ് വറഇന്‍റെ ആരംഭം. നിഷിദ്ധമോ എന്ന് ഊഹിക്കപ്പെടുന്നവയേയും (ശുബ്ഹത്ത്) മാറ്റി നിറുത്തുമ്പോൾ ഒരു പടി കൂടി മുന്നിലെത്തും. ഉറപ്പുള്ളവക്ക് മുമ്പിൽ സംശയമുള്ളവയെ ഒഴിവാക്കുക (തിർമുദി) എന്ന ഹദീസാണ് ഇവിടെ പ്രചോദനം. നിഷിദ്ധത്തിലേക്ക് വലിച്ച്കൊണ്ട് പോകുമോ എന്ന് ഭയപ്പെട്ട് അനുവദനീയ കാര്യങ്ങളെ തന്നെ വിട്ടു നിറുത്തുമ്പോൾ അടുത്ത ഘട്ടവും വിട്ട്കടക്കുന്നു. അങ്ങനെ ചെയ്യാതെ മുത്തഖി ആവില്ലെന്ന ഹദീസാണ്(തിർമുദി) ഇവിടെത്തെ ആവേശം.

ഒരു പടി കൂടി മുന്നോട്ട് പോകുമ്പോൾ ഓരോ നിമിഷവും അല്ലാഹുവിന്ന് ഇഷ്ടപ്പെട്ട ഇബാദത്ത് മാത്രം ചെയ്യുക എന്ന നിർബന്ധം, ഹറാമോ ശുബ്ഹത്തോ അവയുടെ കാരണങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്നതോ ഒന്നുമല്ലെങ്കിലും എല്ലാ നിലയിലും അനുവദനീയമായ കാര്യങ്ങളിൽ നിന്നു തന്നെ വിട്ടു നിൽക്കുന്നു. ഇവിടെ സൂക്ഷ്മത അതിന്‍റെ പാരമ്യതയിലെത്തുന്നു. സൂറത്ത് അൻആമിലെ തൊണ്ണൂറ്റി ഒന്നാം സൂക്തത്തിന്‍റെ അവസാന ഭാഗം ഈ ഘട്ടം സ്ഥിരപ്പെടുത്തുന്നു എന്ന് ഗസ്സാലി ഇമാം രേഖപ്പെടുത്തുന്നുണ്ട്(ഇഹ് യ).

മുൻഗാമികളായ സ്വഹാബത്തും താബിഇകളും സലഫുസ്സ്വാലിഹീങ്ങളുമൊക്കെ കാഴ്ച്ചവെച്ച ജീവിതം വറഇന്റേതായിരുന്നു. ഹറാമിന് വഴിവെക്കുമോ എന്ന് ഭയപ്പെട്ട് ഹലാലിന്‍റെ പത്തിൽ ഒമ്പത് ഞങ്ങൾ ഒഴിവാക്കുമായിരുന്നു എന്ന് ഉമർ (റ)വിനെതൊട്ട് ഉദ്ധരിക്കുമ്പോൾ (ഇഹ് യ), ദീനിന്‍റെ മർമ്മം വറആണെന്ന് ഉണർത്തി, വറഉള്ളവരുടെ ഒരണുമണിതൂക്കം നന്മ, ആയിരം മിസ്ഖാൽ (520 പവൻ) നിസ്കാരം, നോമ്പിനേക്കാൾ കനപ്പെട്ടതാണെന്ന് ഹസ്സൻ ബസ്വരി(റ) ഉറപ്പിച്ച് പറയുന്നു. (ഫത്ഹുൽ ബാരി, ഹദിയ)

രാത്രിയിൽ വെളിച്ചത്തിന് ഭരണകൂടം വിളക്കുമായി വഴികളിൽ നിയമിച്ച പാറാവുകാരുടെ വിളക്കിന്‍റെ വെളിച്ചത്തിൽ വസ്ത്രം നെയ്യാമോ, അത് വിൽപ്പന നടത്താമോ എന്ന് ചോദിച്ച ബിശ്റുൽ ഹാഫി(റ)വിന്‍റെ സഹോദരിയോട് പാടില്ലെന്ന് പറഞ്ഞ അഹ്മദ് ബിൻ ഹമ്പൽ(റ), “നിങ്ങളുടെ വീട്ടിൽ നിന്നായിരുന്നു ജനം വറഅ് പഠിച്ചിരുന്നതെന്ന്” പറഞ്ഞ് കണ്ണൊലിപ്പിച്ച് കരയുകയായിരുന്നു (ബിദായത്തു വന്നിഹായ, രിസാല).

അതേ അഹ്മദ്(റ) മൂന്ന് ദിവസത്തെ പട്ടിണി സഹിക്കവെയ്യാതെ കടം വാങ്ങിയ ധാന്യപ്പൊടികൊണ്ട് പെട്ടെന്ന് റൊട്ടി തയ്യാറാക്കാൻ ഭൃത്യൻ മകൻ സ്വാലിഹിന്‍റെ കത്തിക്കൊണ്ടിരുന്ന അടുപ്പിൽ പാകം ചെയ്തപ്പോൾ അത് കഴിക്കാൻ കൂട്ടാക്കിയില്ല. ഭരണാധികാരി മുതവക്കിലിന്‍റെ സമ്മാനം കൈപ്പറ്റിയവരായിരുന്നു സ്വാലിഹ് എന്നതായിരുന്നു അതിന്‍റെ കാരണം (മനാഖിബ് ലി ഇബ്നുൽ ജൌസി, നുബലാഅ്).

സംസം കിണറിന്‍റെ ചാരത്തെത്തിയിട്ടും ചുറ്റുമുള്ള ബക്കറ്റുകൾ ആര്, എങ്ങനെ വാങ്ങിയതാണെന്ന് അറിയാത്തതിനാൽ കുടിക്കാതെ മടങ്ങുകയായിരുന്നു ഇബ്റാഹീം ബിൻ അദ്ഹം (രിസാല, ഇത്ഹാഫ്). ചുരുക്കത്തിൽ അല്ലാഹുവിന്‍റെ ഇഷ്ടദാസരായി ചരിത്രത്തിൽ ഇടം പിടിച്ചവരൊക്കെ വറഇന്‍റെ അടയാളങ്ങളായിരുന്നു.

 

 മലബാറിന്‍റെ  പാരമ്പര്യം

കർണ്ണാടകയിലെ ബൈന്ദൂർ മുതൽ ആലുവ വരെയുള്ള പഴയ മലബാറിലെ മുസ്ലിം ഉമ്മത്തിന്ന് കാര്യമായും നേത്യത്വം നല്കിയിരുന്നത് മംഗലാപുരം, വളപ്പട്ടണം, കോഴിക്കോട്, പൊന്നാനി എന്നീ നാലു പ്രദേശങ്ങൾ കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ള മഹാപണ്ഡിതന്മാരായിരുന്നു. ഇവരൊക്കെ ഈ പ്രദേശങ്ങളിലെ ഖാളിമാരായിരുന്നു എന്നതിനപ്പുറം അറിവിന്‍റെ മഹാസാഗരങ്ങളും അകക്കണ്ണിന്‍റെ വെളിച്ചത്തിൽ ആത്മീയമായി സമുദായത്തെ മുന്നോട്ട് നയിച്ചിരിന്ന ഹഖാഇഖിന്‍റെ ആത്മ ഗുരുക്കന്മായിരുന്നു. വറഇൻ്റെ പടി ചവിട്ടാതെ ഈ ലോകത്തേക്ക് ചവിട്ടാനാവില്ല (അദ്കിയ) എന്നത് എടുത്ത് പറയേണ്ടതില്ലല്ലോ.

മംഗലാപുരം കേന്ദ്രീകരിച്ച് താജുദ്ദീൻ ചക്രവർത്തി പെരുമാളുടെ (റ) ഉപദേശപ്രകാരം മാലിക്ക് ദീനാറാണ്(റ) ലക്ഷണമൊത്ത പണ്ഡിതരെ ഖാളിമാരായി നിയമിച്ച് തുടങ്ങിയത്. ഇബ്നു ബത്തൂത്തയുടെ യാത്രാക്കുറിപ്പുകളിൽ നിന്ന് ഇത് ഗ്രഹിച്ചെടുക്കാം.

വളപ്പട്ടണം കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ള ഖാളിമാരും ആത്മജ്ഞാനികളായ പണ്ഡിതന്മാരായിരുന്നു. ചരിത്രത്തിൽ രണ്ടാം മുഹ് യിദ്ദീൻ എന്ന പേരിൽ വിശ്രുതനായ, ഖുത്തുബായ പണ്ഡിതൻ പുറത്തിയിൽ അബ്ദുൽ ഖാദിർ സാനിയും (ഖ.സി) ശിഷ്യരായ ശൈഖ് കമാലുദ്ധീൻ പാലാപത്നിയും ചാലിയത്ത് അന്ത്യ വിശ്രമം കൊള്ളുന്ന നൂറുദ്ധീനുൽ ഹമദാനിയും(റ) അക്കൂട്ടത്തിൽ പെട്ടവരായിരുന്നു. അറക്കൽ രാജവംശവുമായി വിവാഹ ബന്ധമുണ്ടായിരുന്ന അബ്ദുൽ ഖാദിർ സാനി മന്ത്രിസ്ഥാനം വേണ്ടെന്ന് വെച്ചാണ് ആത്മീയ പ്രബോധനത്തിന് ഇറങ്ങി തിരിച്ചത്.  അവരുടെ ആത്മ ശിക്ഷണത്തിന്‍റെ ശേഷിപ്പാണ് ഇന്നും കേരളക്കരയിലെ പള്ളികളിൽ അഞ്ചു വഖ്ത് ഫർള് നിസ്കാരങ്ങൾക്ക് ശേഷമുള്ള വാരിദായ ദുആ. ഇവരിലൂടെയായിരുന്നു അത് ഇവിടെ പ്രചരിതമായത്.

കോഴിക്കോട് ഖാളിമാരുടെ ചരിത്രവും ആത്മീയ നേതൃത്വവും കേരളക്കരക്ക് എന്നും സുപരിചിതമാണ്. തങ്ങളുടെ ശിഷ്യരേയും ചുറ്റും കൂടിയവരയേയും ഖാദിരി ശൃംഘലയിൽ കോർത്തിണക്കാൻ ബഗ്ദാദിലേക്ക് പാലം പണിയുകയായിരുന്നു മുഹ് യിദ്ദീൻ മാലയിലൂടെ ഖാളി മുഹമ്മദ്(റ.ഹി).

പൊന്നാനി മഖ്ദൂം ഒന്നാമന്‍റെ (റ.ഹി) അദ്കിയ എന്ന വിശ്വ പ്രസിദ്ധ കാവ്യം, ഓരോ വരികളും മുടിനാരി കീറി പരിശോധിച്ചാൽ സകല വിജ്ഞാനീയങ്ങളുടെ കടലുകൾക്കപ്പുറത്ത്, ആത്മജ്ഞാനത്തിന്‍റെ മഹാ സാഗരങ്ങളും സമഞ്ചസമായി സമ്മേളിച്ചവരായിരുന്നു മഖ്ദൂമുമാർ  എന്ന് മനസ്സിലാകും. സുഹ്റവർദി ആത്മീയ സരണിയുടെ  പ്രചാരകരുമായിരുന്നു പല മഖ്ദൂമുമാരും. ചുരുക്കത്തിൽ കേവല പണ്ഢിതൻ എന്നതിനപ്പുറം ആത്മീയമായി സമുദായത്തെ മുന്നോട്ട് നയിച്ചിരിന്ന സൂക്ഷമശാലികളായിരുന്നു ഈ നാല് പ്രദേശക്കാരും.

മഖ്ദൂമുമാരും ഇബ്ൻ ഹജർ (റ)വും 

വിജ്ഞാനത്തിന്‍റെ സർവ്വ മേഖലയിലും മലബാറിന്ന് സുരക്ഷിതമായൊരു അടിത്തറ പാകാൻ മഖ്ദൂമുമാർ രചിച്ച കർമ്മപരമായ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ  സൂക്ഷ്മത നിറഞ്ഞതാണ്.  അതിന്‍റെ ഏറ്റവും വലിയ ഉദാഹരണമാണ് കര്‍മ്മശാസ്ത്രത്തിലെ അത്ഭുതമെന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാവുന്ന ഫത്ഹുല്‍ മുഈന്‍ പില്‍ക്കാല ഫുഖഹാക്കളില്‍ സൂക്ഷ്മശാലിയായിരുന്ന, ഒമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിന്‍റെ മുജദ്ദിദായി അറിയപ്പെട്ട സക്കരിയല്‍ അന്‍സാരിയുടെ(റ.ഹി) അരുമ ശിഷ്യന്‍ ഇബ്ന്‍ ഹജര്‍ അല്‍ഹൈതമി(റ)വിനെ അവലംബിച്ച് രചിച്ചത്. ഫത്ഹുല്‍ മുഈനിന്‍റെ ആമുഖ സ്തുതില്‍ ഉപയോഗിച്ച "ഫത്താഹ്" എന്ന ശൈലി ഇബ്ന്‍ ഹജര്‍(റ) വിന്‍റെ ഫത്ഹുല്‍ ജവാദിന്‍റെ സ്വാധീനം പറയാതെ പറയുകയാണ്.

ഒരര്‍ത്ഥത്തില്‍ ഇബ്ന്‍ ഹജര്‍ (റ)വിന്‍റെ വറഇന്‍റെ പാരമ്പര്യമാണ് മലബാറിലെ പണ്ഡിത പാരമ്പര്യം എന്ന് പറഞ്ഞാല്‍ ഒരിക്കലും തെറ്റാവില്ല. അതിന്‍റെ ഏറ്റവും ഓജസ്സുള്ള തെളിവാണ് പൊന്നാനി വിളക്കത്തിരിക്കല്‍ സനദ്. പാരമ്പര്യചരിത്ര പ്രകാരം ഇബ്ന്‍ ഹജര്‍ (റ) മലബാറിലേക്ക് വന്നപ്പോള്‍ കൊണ്ട് വന്നതോ കടലിലൂടെ സഞ്ചരിക്കാന്‍ ഉപയോഗിച്ചതോ ആയ കല്ലിന്‍റെ മുകളില്‍ തൂക്കിയ വിളക്കിന് ചുറ്റുമായിരുന്നു മഹാ പാണ്ഡിത്യത്തിന്‍റെ സനദ് വാങ്ങാനുള്ള പണ്ഢിതരുടെ ആ ഇരുത്തം. ഇബ്ന്‍ ഹജര്‍ (റ) ബാക്കി വെച്ച ആ ശേഷിപ്പ് ഇന്നും പൊന്നാനി പള്ളിയിലെ തൂങ്ങിക്കിടക്കുന്ന വിളക്കിന് താഴെയുണ്ട്.

നിലപാടുകളിലെ സൂക്ഷ്മത

കര്‍മ്മ ശാസ്ത്രത്തിലെ ശാഖാപരമായ ഒട്ടുമിക്ക മസ്അലകളിലും ഏതെങ്കിലും വിധത്തിലുള്ള അഭിപ്രായ ഭിന്നതകള്‍ മുന്‍കാല പണ്ഡിതന്‍മാര്‍ക്കിടയിലുണ്ടെങ്കിലും പൊന്നാനി പാരമ്പര്യമുള്ള കേരളീയ പണ്ഡിതരുടെ വ്യക്തി ജീവിതവും പൊതുവായി ജനങ്ങളെ പഠിപ്പിച്ചിരുന്ന നിലപാടുകളും  സൂക്ഷ്മതയില്‍ ഊന്നിയതായിരുന്നു. അവരുടെ വറഇന്‍റെ ജീവിതമായിരുന്നു പലപ്പോഴും സാധാരണക്കാരന്‍റെ ദീന്‍.

മതപരമായ അറിവ് നേടല്‍ ആണിനും പെണ്ണിനും ഒരുപോലെ നിര്‍ബന്ധമാണെന്നതിനപ്പുറം മെഡിക്കല്‍ ഗൈനക്കോളജി പോലെ സ്ത്രീ സംമ്പന്ധമായ ഭൗതിക കാര്യങ്ങള്‍ക്ക് അവ അഭ്യസിച്ച സ്ത്രീകള്‍ തന്നെ ഒരു നാട്ടില്‍ ഉണ്ടാവല്‍ സമുദായത്തിന്‍റെ പൊതു ബാധ്യത (ഫര്‍ള് കിഫാഅ്) ആണെന്നാണ് ദീനിന്‍റെ കാഴ്ചപ്പാട്. എന്നാല്‍ പഠിപ്പിക്കാന്‍ അന്യരായ പുരുഷര്‍ മാത്രമുള്ളപ്പോള്‍ മതപരമായി നിര്‍ബന്ധമായവയും   സ്ത്രീയായിരിക്കെ പഠിച്ചിരിക്കല്‍ അനിവാര്യമായ കാര്യങ്ങളും മാത്രമേ പഠിപ്പിക്കാവൂ എന്ന പഴയകാല ഉലമാക്കളുടെ നിലപാട് ഇബ്ന്‍ ഹജര്‍ (റ) സൂക്ഷമതയില്‍ നിന്ന് കൈമാറപ്പെട്ടതായിരുന്നു(തുഹ്ഫ).

ഹറാമും ഹലാഹും കൂടിക്കലര്‍ന്ന വരുമാനമുള്ള ഒരാളില്‍ നിന്ന് വല്ലതും കൈപ്പറ്റല്‍ കറാഹത്താണെന്ന(ഫത്ഹുല്‍ മുഈന്‍) മസ്അലയിലെ സൂക്ഷമതയായിരുന്നു ഒരു കാലത്ത് പണ്ഡിതന്മാര്‍ കള്ള്, ലാഭ വരുമാനമുള്ള സര്‍ക്കാര്‍ അനുബന്ധ ജോലികൾ എന്നിവ നിരുത്സാഹപ്പെടുത്തിയിരുന്നത്.

പലനിറത്തിലുള്ള വസ്ത്രം പ്രവാചകര്‍ (സ) ധരിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും  പലനാടുകളില്‍ മത പണ്ഡിതര്‍ തന്നെ പല വിധത്തിലുള്ള വസ്ത്രം ധരിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും കേരളീയ ഉലമാഇന്‍റെ അടയാളമായി  തൂവെള്ള മാറിയത് തിരുനബിക്ക് ഏറ്റവും ഇഷ്ടപ്പെട്ട വെള്ള (അഹബ്ബുസ്സിയാബ്)  അനന്തര വകാശികളായ പണ്ഡിതരും ധരിക്കുക എന്ന സൂക്ഷമതയില്‍ നിന്നാണ്. എന്നല്ല കേരളത്തിലെ പണ്ഡിതര്‍ "മുദവ്വറത്തായി" തലപ്പാവ് കെട്ടുന്ന ശൈലി വരെ തലമുഴുവന്‍ മറയുക എന്ന സൂക്ഷമതയാണ്. ആ സൂക്ഷമത ദീനായി കണ്ടിരുന്ന ഒരു ജനതയാണ് കേരളത്തിലെ മുസ് ലിംകൾ എന്നതുകൊണ്ടാണ് കേവലം തുണിയുടെ കര നിറം മാറുമ്പോള്‍ അവര്‍ നെറ്റിചുളിക്കുന്നത്. ആമുഖത്തില്‍ പ്രതിപാദിച്ച വറഇന്‍റെ പൂര്‍ണത പുല്‍കിയവരായത് കൊണ്ടായിരുന്നു ഇവിടെത്തെ പല ഉലമാക്കളും മുദരിസ്സമാരും മുതഅല്ലിമീങ്ങളെ കളിവിനോദങ്ങളില്‍ നിന്ന് വിലക്കിയത്(ഫത്ഹുല്‍ ഖയ്യൂം). ഇങ്ങനെയെത്ര സൂക്ഷമതയുടെ നിലപാടുകള്‍, ഉദാഹരണങ്ങള്‍..

കൊല്ലം തികഞ്ഞില്ലെങ്കിലും കണക്കെത്തിയതിനാല്‍ സൂക്ഷമതയെന്നോണം പ്രബലമല്ലാത്ത രണ്ടാമഭിപ്രായ പ്രകാരം മുതലില്‍ സക്കാത്ത് കൊടുത്തവരും  വിത്റ് മൂന്ന് റക്അത്ത് ഇളവ് മാത്രമായി കണ്ട് 11 തന്നെ നിസ്കരിച്ചവരും ഇവിടെ കടന്ന് പോയിട്ടുണ്ട്.

നിസ്കാരത്തിൽ  ഖിബ് ലയുടെ “ഭാഗത്തേക്ക്” മുന്നിട്ടാലും മതി, കഅബയുടെ എടുപ്പിന്‍റെ നേരെത്തന്നെ ആവണമെന്നില്ല എന്ന അഭിപ്രായം മദ്ഹബിന് അകത്തും പുറത്തുമുണ്ടെങ്കിലും പ്രബലാഭിപ്രായ പ്രകാരമുള്ള കഅബയുടെ എടുപ്പിലേക്ക് നേരെത്തന്നെ ആയില്ല എന്ന ഒറ്റക്കാരണം കൊണ്ട് നാല്പ്പത് വര്ഷത്തെ നിസ്കാരം മാറ്റി നിസ്കരിച്ച ചെറുശ്ശേരി അഹമ്മദ് മുസ്ലിയാരും, പൂർണ്ണമായും ഹലാല് കൊണ്ട് നിര്മ്മിച്ചതല്ലന്ന് മനസ്സിലായപ്പോൾ വീട് കൂടാൻ പോയ വീടിന്‍റെ മുറ്റത്ത് നിന്ന് തിരിച്ചു നടന്ന കണ്ണിയത്ത് ഉസ്താദും, പാടാവരമ്പിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ ഒരു വ്യക്തിയുടെ പാടത്ത് നിന്ന് ചെരുപ്പിൽ പറ്റിപ്പിടിച്ച ചളി അതിലേക്ക് തന്നെ വടിച്ചാക്കി മാത്രം അടുത്ത വരമ്പിലേക്ക് നടന്ന് നീങ്ങിയ ഐദ്രോസ് ഉസ്താദും അവരിൽ ചിലർ മാത്രമാണ്.

മുന്‍കാലങ്ങളില്‍ കേരളത്തിലെ പണ്ഡിതര്‍ക്കിടയില്‍ ഉടലെടുത്ത പല അഭിപ്രായ ഭിന്നതകളും വറഇന്‍റെ കണ്ണിലൂടെ നോക്കിയത് കൊണ്ടായിരുന്നു. പിന്നീട് അത് പുതു സംഘങ്ങളും സംഘടനകളുമായത് മാറ്റൊരു ഖേദ വസ്തുകയാണ്.

അന്യമാവുന്ന വറഉം സാഹചര്യവും

ഇന്ന് വ്യക്തിയിലും സമൂഹത്തിലും ഇടപഴകുന്ന മേഖലകളിലും സൂക്ഷതമ അന്യമായപ്പോള്‍ അത് കൊണ്ട് നടക്കാനുള്ള ഭൗതിക സാഹചര്യവും ഉയര്‍ത്തപ്പെടുന്നു എന്നതാണ് യാഥാരഥ വസ്തുത. അവിടെയാണ് സാഹചര്യങ്ങള്‍ക്കനുസരിച്ച്  മുന്‍ഗാമികളുടെ  വറഇനപ്പുറത്തേക്ക് മതത്തിലൊതുങ്ങി തന്നെ നിലപാടെടുക്കാന്‍  ഇന്ന് പണ്ഢിതര്‍  നിര്‍ബന്ധിതരായത്. 

തുടര്‍ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്‍റെ പേരില്‍ പെണ്‍കുട്ടികള്‍ പുതു സംരംഭങ്ങളിലേക്ക് കണ്ണ് വെച്ചിരിക്കുമ്പോള്‍  ഫർളുകള്‍ക്കപ്പുറത്ത് സുന്നത്തും മറ്റും അന്യരായ പുരുഷര്‍ക്ക്, ഫിത്ന ഭയപ്പെടാത്ത വിധത്തില്‍  ശറഈ നിബന്ധനകള്‍ പാലിച്ച് പഠിപ്പിക്കാമെന്ന റംലി ഇമാമിന്‍റെ ഉദ്ധരണികള്‍ നമുക്ക്  സ്വീകരിക്കേണ്ടി വന്നു. അതും ശറഇന്‍റെ കാഴ്ച്ചപ്പാട് തന്നെ.  സ്ത്രീ സുരക്ഷക്ക് പ്രാധാന്യം നൽകിയിട്ടുള്ള മുൻകാലങ്ങളിലെ നിലപാടിൻ്റെ പ്രസക്തി ഇന്നത്തെ കാലത്ത് നമുക്ക് ഏറെ ബോധ്യമാണല്ലോ. തീക്ഷ്ണമായ  ഇപ്പോഴത്തെ സാഹചര്യത്തില്‍  സര്‍ക്കാര്‍ ഉദ്യോഗ തലങ്ങളില്‍ പ്രാതിനിധ്യം അനിവാര്യമായപ്പോള്‍ വലിയ വിപത്തിനെ തടയാന്‍ ഭിന്നമായ അഭിപ്രായത്തെ നിര്‍ബന്ധിതമായി സ്വീകരിക്കേണ്ടി വന്നു. അങ്ങനെ പലതിലും. 

ജീവിതത്തിൽ അന്യമാകുന്നുവെങ്കിലും ഈ നാട്ടിലെ ജനത പാകപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത് മുന്ഗാമികളുടെ ആ വറഉള്ള ദീനിനോടാണ്. സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് ദീനിലൊതുങ്ങി നിന്നു തന്നെ നൂതന ശൈലികൾ നാം പരീക്ഷിക്കുമ്പഴും ആ പാകമായ വറഇന്‍റെ ശൈലി നിലത്ത് വീഴാതെ നോക്കണം. ഒരിക്കൽ, വിവാഹിതരായ ഒരു നവദമ്പതികളിൽ മുലകുടി ബന്ധം ആരോപിക്കപ്പെട്ട മസ്അലയിൽ തെളിവുകളും സാക്ഷികളും അസ്വീകാര്യമായപ്പോൾ സാഹചര്യത്തിനനുസരിച്ച് ഫത് വ കൊടുത്തെങ്കിലും സൂക്ഷ്മത ഇന്നതാണെന്ന് പറഞ്ഞ് അതും അവരെ പഠിപ്പിച്ചു ചെറുശ്ശേരി ഉസ്താദ്.  ഇവരുടെയൊക്കെ വറഉള്ള ജീവിതമായിരുന്നു സാധാരണക്കാരന്റെയൊക്കെ ദീനെന്നൊരു യാഥാർഥ്യം നാം ഇടക്കിടെ ഓർത്ത് വെക്കേണ്ടതുണ്ട്.

മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍ ഐക്യം നിലനിര്‍ത്താനുള്ള മാര്‍ഗമാണ് സലാം പറയല്‍. എങ്ങനെ സംസാരിച്ച് തുടങ്ങണമെന്ന് ശങ്കിച്ച് നില്‍ക്കുന്നവര്‍ക്ക് സലാം കൊണ്ട് ശുഭാരംഭം കുറിക്കാനാവും. തെറ്റി പിരിഞ്ഞവര്‍ക്കിടയില്‍ ബന്ധം പുനസ്ഥാപിക്കുമ്പോഴും സലാം കൊണ്ട് തുടങ്ങലാവുന്നു ഉത്തമം. സലാമിനെ കുറിച്ച് ഹദീസുകള്‍ വളരെയധികമാണ്. അബൂഹുറൈറ (റ) നിവേദനം ചെയ്യുന്ന ഒരു ഹദീസില്‍ നബി(സ്വ) തങ്ങള്‍ പറയുന്നു, "നിങ്ങള്‍ വിശ്വാസികള്‍ ആവുന്നത് വരെ സ്വര്‍ഗത്തില്‍ പ്രവേശിക്കുകയില്ല, പരസ്പരം ഇഷ്ടപ്പെടുന്നത് വരെ നിങ്ങള്‍ വിശ്വാസികളാവുകയുമില്ല, എന്നിട്ട് നബി(സ്വ) തങ്ങള്‍ ചോദിച്ചു:  നിങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ പരസ്പര സ്നേഹം നിലനില്‍ക്കുന്ന ഒരു കാര്യം ഞാന്‍ നിങ്ങള്‍ക്ക് അറിയിച്ച് നൽകട്ടേ ? "അതെ' അവര്‍ പറഞ്ഞു, നബി(സ്വ) തങ്ങള്‍ പറഞ്ഞു, "നിങ്ങള്‍ നിങ്ങളുടെ ഇടയില്‍ സലാം വ്യാപിപ്പിക്കുക. ഈ ഒരൊറ്റ ഹദീസില്‍ നിന്ന് തന്നെ സലാമിന്‍റെ മഹത്വം വ്യക്തമാകുന്നുണ്ട്. ഇസ്‌ലാമിക ചരിത്രത്തിൽ വളരെയധികം പ്രാധാന്യമർഹിക്കുന്ന സംഭവമാണ് മദീനയിലേക്കുള്ള ഹിജ്റ. ഏറെ ത്യാഗനിർഭരമായ ഹിജ്റ കഴിഞ്ഞ് മദീനയിൽ കാലുകുത്തിയ പ്രവാചകൻ മുഹമ്മദ് സ യെ സ്വീകരിക്കാൻ മദീനയിൽ ആബാലവൃദ്ധം ജനങ്ങൾ കാത്തുനിൽക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. ത്വലഅൽ ബദറു അലൈനാ (ഞങ്ങളിൽ ചന്ദ്രനുദിച്ചിരിക്കുന്നു) തുടങ്ങിയ കവിതകൾ പാടി അവർ നബിയെ സ്വീകരിച്ചു. ആദ്യമായി പുണ്യ നബി സ അവരോട് സംസാരിച്ചത് ഇപ്രകാരമായിരുന്നു. നിങ്ങൾ ഭക്ഷണം നൽകുക, സലാം വ്യാപിപ്പിക്കുക, ജനങ്ങൾ ഉറങ്ങിക്കിടക്കുമ്പോൾ എഴുന്നേറ്റ് നിസ്കരിക്കുക; എങ്കിൽ സുരക്ഷിതത്വത്തോടെ നിങ്ങൾക്ക് സ്വർഗ്ഗത്തിൽ പ്രവേശിക്കാം. മദീനയിലെത്തി ആദ്യമായി ജനങ്ങൾക്ക് നൽകിയ സന്ദേശത്തിൽ സലാം പറയുന്നതിനെ ഉൾപ്പെടുത്തിയതിൽ നിന്നും പരിശുദ്ധ ഇസ്‌ലാം അതിനെത്രമാത്രം പ്രാധാന്യം നൽകുന്നുണ്ട് എന്ന് നമുക്ക് മനസ്സിലാക്കാം. സലാമിനേയും അതിന്‍റെ മഹത്വത്തേയും അറിയിക്കുന്ന ഖുര്‍ആനിക സൂക്തങ്ങളും ഉണ്ട്. ഇബ്റാഹീം നബി (അ:) അടുത്തേക്ക് മലക്കുകള്‍ വന്നപ്പോള്‍ പോലും അവര്‍ സലാം കൊണ്ടായിരുന്നു തുടങ്ങിയിരുന്നത്. സ്വന്തം വീട്ടിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുമ്പോള്‍ പോലും സലാം പറഞ്ഞ് തുടങ്ങണമെന്നതിനെ സൂചിപ്പിച്ച് അള്ളാഹു തആല വിശുദ്ധഖുര്‍ആനിലെ സൂറത്തുല്‍ നൂറിലെ 61ന്നാമത്തെ ആയത്തിന്‍റെ അവസാനത്തില്‍ ഇങ്ങനെ പറയുന്നു: 'വീടുകളിലേക്ക് കടക്കുമ്പോള്‍ അള്ളാഹുവിങ്കല്‍ നിന്നുള്ള അനുഗ്രഹീതവും ഉദാത്തവുമായ ഉപഹാരമെന്ന നിലക്ക് നിങ്ങള്‍ പരസ്പരം സലാം പറയണം.ചിന്തിച്ചു ഗ്രഹിക്കാനായി ഇവ്വിധം അള്ളാഹു നിങ്ങള്‍ക്ക് ദൃഷ്ടാന്തങ്ങള്‍ പ്രതിപാദിച്ചു തരികയാണ്. ഇസ്‌ലാമിന്റെ അനുഗ്രഹീതവും ഉദാത്തവും ഹൃദൃവുമായ സംസ്കാരമാണിത്. വീട്ടുകാര്‍ക്ക് സലാം പറഞ്ഞു കൊണ്ടായിരിക്കണം അങ്ങോട്ട് പ്രവേശിക്കേണ്ടത്. പല മുസ്‌ലിം ഗൃഹങ്ങളിലും തീര്‍ത്തും അജ്ഞാതമായിരിക്കുന്നു ഇത്. വീടിനും അവിടെയുള്ളവര്‍ക്കും ക്ഷേമൈശ്വര്യങ്ങള്‍ കിട്ടാന്‍ സഹായകമാണ് സലാം. അന്യവീടുകളില്‍ പ്രവേശിക്കുമ്പോഴും സലാം പറഞ്ഞും അനുമതിയാവശ്യപ്പെട്ടു മാത്രമേ പ്രവേശിക്കാവു എന്നും അല്ലാഹു സൂറത്തുന്നൂറിലെ 27ാമത്തെ സൂക്തത്തിലൂടെ പറയുന്നു (സത്യ വിശ്വാസികളെ, അനുമതിയാവശ്യപ്പെടുകയും സലാം പറയുകയും ചെയ്തല്ലാതെ സ്വന്തമല്ലാത്ത അന്യവീടുകളില്‍ നിങ്ങള്‍ പ്രവേശിക്കരുത്. ഈ രീതിയാണ് ഉത്തമം നിങ്ങള്‍ ചിന്തച്ചുഗ്രഹിക്കുവെങ്കില്‍). ഇസ്‌ലാമിലെ ശ്രദ്ധേയമായൊരു സാമൂഹ്യമര്യാദയാണിവിടെ പ്രതിപാദിക്കുന്നത്. സലാം പറഞ്ഞും അനുമതി തേടിയും മാത്രമേ അന്യരുടെ വീടുകളില്‍ പ്രവേശിക്കാവൂ.   സലാമിന്ന് കുറേ മര്യാദകളുണ്ട്, വാഹനത്തിലുള്ളവന്‍ നടക്കുന്നവനോടും, നടക്കുന്നവന്‍ ഇരിക്കുന്നവനോടും,ചെറിയ സംഘം വലിയ സംഘത്തോടും സലാം പറയണം. അത് പോലെ ഒരു മുസ്‌ലിം മറ്റൊരു മുസ്‌ലിമിന് അഞ്ച് ബാധ്യതകൾ നിറവേറ്റി നൽകേണ്ടതുണ്ട്. നബി(സ്വ) തങ്ങള്‍ പറഞ്ഞു, അവയില്‍ ആദ്യമായി നബി(സ്വ)  എണ്ണിയത് സലാം മടക്കലിനെയാണ്. രണ്ടാമത്തേത് തുമ്മിയവന്ന് യെര്‍ഹമുകുമുള്ളാഹ് പറയലും മൂന്ന് ക്ഷണം സ്വീകരിക്കലും നാല് രോഗ സന്ദര്‍ശനം നടത്തലും അഞ്ചാമത്തേത് മയ്യിത്തിനെ പിന്തുടരലുമാണ്.  അന്യവീടുകളില്‍ പ്രവേശിക്കുമ്പോഴും സലാം പറഞ്ഞും അനുമതിയാവശ്യപ്പെട്ടും മാത്രമേ പ്രവേശിക്കാവു എന്നും അല്ലാഹു സൂറത്തുന്നൂറിലെ 27ാമത്തെ സൂക്തത്തിലൂടെ പറയുന്നു (സത്യ വിശ്വാസികളെ, അനുമതിയാവശ്യപ്പെടുകയും സലാം പറയുകയും ചെയ്തല്ലാതെ സ്വന്തമല്ലാത്ത അന്യവീടുകളില്‍ നിങ്ങള്‍ പ്രവേശിക്കരുത്. ഈ രീതിയാണ് ഉത്തമം നിങ്ങള്‍ ചിന്തച്ച് ഗ്രഹിക്കുന്നുവെങ്കില്‍). ഇസ്‌ലാമിലെ ശ്രദ്ധേയമായൊരു സാമൂഹ്യമര്യാദയാണിവിടെ പ്രതിപാദിക്കുന്നത്.സലാം പറഞ്ഞും അനുമതിതേടിയും മാത്രമേ അന്യരുടെ വീടുകളില്‍ പ്രവേശിക്കാവൂ.  

വിശുദ്ധ ഇസ്‌ലാം ഭക്ഷണം നൽകുന്നതിന് വലിയ പ്രാധാന്യമാണ് നൽകിയിട്ടുള്ളത്. നബി സ മദീനയിലേക്ക് ഹിജ്റ ചെന്നയുടൻ പറഞ്ഞ ആദ്യ വാക്ക് നിങ്ങൾ ഭക്ഷണം നൽകണമെന്നതായിരുന്നു. ഭക്ഷണം ലഭിച്ചവർ നൽകിയവരോട് ചെയ്യേണ്ട ചില കടമകൾ നബി (സ )പഠിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. നൽകിയവനോടുള്ള ആദരസൂചകമായാണ് ആ കടമകൾ നിർവഹിക്കേണ്ടത്. അനസ് ബ്നു മാലിക് (റ)ൽ നിന്ന് നിവേദനം: നബി (സ) അന്‍സാരികളില്‍പ്പെട്ട ഒരു സ്വഹാബിയുടെ വീട്ടില്‍ ചെന്നു. സാബിത് ബ്നു ഖൈസ് (റ) ന്‍റെ വീടാണെന്ന് ചില ഹദീസുകളില്‍ കാണാം.അവരുടെ അടുക്കല്‍ നിന്ന് നബി (സ)തങ്ങള്‍ ഭക്ഷണം കഴിച്ചു. പിന്നെ അവിടന്ന് പുറപ്പെടുന്ന സമയത്ത് നബി വീട്ടിലെ ഒരു സ്ഥലത്ത് മുസല്ല വിരിക്കാൻ പറഞ്ഞു. അവിടെത്തെ വിരിപ്പിന്‍റെ മേല്‍ നബി (സ)തങ്ങള്‍ക്ക് മുസല്ല വിരിച്ചു കൊടുത്തു. അങ്ങനെ നബി തങ്ങള്‍ അവിടെന്ന് നിസ്കരിച്ചു,പിന്നെ അവര്‍ക്ക് വേണ്ടി ദുആ ചെയ്തു.  അബൂദാവൂദ് (റ) തന്‍റെ അത്വ്ഇമ എന്ന ഗ്രന്ഥത്തിൽ രേഖപ്പെടുത്തുന്നു; ഒരിക്കല്‍ നബി (സ)തങ്ങള്‍ സഅദ് ബ്നു ഉബാദ (റ)വിന്‍റെ വീട്ടില്‍ ചെന്നു. റൊട്ടിയും ഒലീ വെണ്ണയും കൊടുത്ത് അദ്ദേഹം നബി (സ)തങ്ങളെ സല്‍കരിച്ചു. അങ്ങനെ നബി തങ്ങള്‍ ഭക്ഷണം കഴിച്ചു, പിന്നെ നബി (സ)തങ്ങള്‍ പറഞ്ഞു, "നിങ്ങളുടെ അടുത്ത് നോമ്പുകാരായ ആളുകള്‍ നോമ്പ് തുറക്കട്ടെ, ഗുണവാന്മാരായ ആളുകള്‍ നിങ്ങളുടെ അടുത്ത് ഭക്ഷണം കഴിക്കട്ടെ, മലക്കുകളുടെ പ്രാര്‍ത്ഥന നിങ്ങളുടെ മേല്‍ ഉണ്ടാകട്ടെ! ജാബിര്‍ ബ്നു അബ്ദുളളാഹ് (റ) പറയുന്നു; അബുല്‍ ഹൈസം എന്ന സ്വഹാബി നബി (സ)തങ്ങള്‍ക്കും സ്വഹാബികള്‍ക്കും ഭക്ഷണം ഉണ്ടാക്കി.അങ്ങനെ അദ്ധേഹം നബി (സ)തങ്ങളേയും സ്വഹാബികളേയും ഭക്ഷണത്തിനു ക്ഷണിച്ചു. അങ്ങനെ അവര്‍ ഭക്ഷണം കഴിച്ച് കഴിഞ്ഞപ്പോള്‍ നബി (സ) തങ്ങള്‍ പറഞ്ഞു, നിങ്ങളുടെ കൂട്ടുകാരന് നിങ്ങള്‍ കൂലി കൊടുക്ക്! അപ്പോള്‍ സ്വഹാബാക്കള്‍ പറഞ്ഞു; എങ്ങനെയാണ് ഞങ്ങള്‍ അദ്ദേഹത്തിന് കൂലി കൊടുക്കുക? നബി തങ്ങള്‍ പറഞ്ഞു, ആരെങ്കിലും ഒരാളുടെ വീട്ടില്‍ കയറിയാല്‍, അയാളുടെ ഭക്ഷണം കഴിച്ചാല്‍ അദ്ദേഹത്തിന് വേണ്ടി ദുആ ചെയ്ത് കൊടുക്കട്ടെ! അതാണ് അയാള്‍ക്കുള്ള പ്രതിഫലം. തനിക്ക് ഒരാൾ ഗുണം ചെയ്തു നൽകിയാൽ ആ വ്യക്തിക്ക് ദുആ ചെയ്തു നൽകണമെന്ന വലിയ പാഠമാണ് ഈ ഹദീസുകളിലൂടെ നബി സ പഠിപ്പിക്കുന്നത്. അതുവഴി ഇരുവർക്കുമിടയിൽ ബന്ധങ്ങൾ കൂടുതൽ ദൃഢമാവുകയും പരസ്പരം കൂടുതൽ അടുക്കുകയും ചെയ്യും.